De kosten van de verwerking van afval blijven toenemen. De oorzaken hiervan zijn divers en liggen niet altijd in de invloedsfeer van de gemeente. Waar mogelijk willen we onze invloed vergroten en we blijven zoeken naar bezuinigingsmaatregelen om te voorkomen dat de afvalstoffenheffing verder stijgt.

Met het door de raad vastgestelde Actieplan Duurzaamheid, werken we in onze gemeente langs verschillende lijnen gestructureerd aan duurzaamheid. Komend jaar leggen we hier de focus:

Duurzame energie

• We gaan door met successen zoals het Loket Duurzaam Wonen Plus en de stimuleringsregelingen.
• We gaan aan de slag met de uitvoering van de ruimtelijke visie duurzame energieopwekking 2019. We willen dat komend jaar de eerste (pilot)projecten voor grootschalige zonneparken worden uitgerold.
• We gaan de discussie aan over windmolens in onze gemeente.

Aardgasvrij wonen

• We stellen een Warmtevisie op.
• We starten met een aantal projecten om gestructureerd huizen te verduurzamen. We richten ons hierbij op het isoleren van de huizen en het vergroten van de energiebesparing. Dit zijn de eerste stapjes richting een aardgasvrije toekomst, zonder dat we al daadwerkelijk van het aardgas af gaan.

Duurzame mobiliteit

• We blijven werken aan een netwerk van laadpalen voor elektrische auto’s.
• We blijven door gaan met het vervangen van de huidige straatverlichting door LED-verlichting.
• We werken op regionaal niveau aan het verduurzamen van het doelgroepenvervoer

Circulaire Economie

• We blijven vanuit afvalverwerking stappen zetten naar een circulaire economie, en we verkennen hoe we dit breder kunnen trekken naar bijvoorbeeld de bouwsector en de sector toerisme en recreatie.

Klimaatadaptatie

• We geven een nadere invulling aan de Regionale Adaptatie Strategie. Hierin staan ambities, doelen en maatregelen om de negatieve gevolgen van wateroverlast, droogte, hitte en overstromingen te voorkomen of te verminderen.

Samen duurzaam handelen

• Samen met de regio werken we aan de verplichte Regionale Energie Strategie.
• We helpen ondernemers een verduurzamingsslag te maken.

Duurzaam organiseren

• We gaan onderzoeken of het zinvol is om onze eigen gemeentelijke CO2 uitstoot te monitoren. De CO2-prestatieladder zou hiervoor ingezet kunnen worden.
• We verbeteren de communicatie over duurzaamheid.
• We zoeken nieuwe mogelijkheden om het gemeentelijk vastgoed nog verder te verduurzamen.

In 2019 hebben de regiogemeenten samen met veel andere partijen de visie Regionale Adaptatie Strategie Rijk van Maas & Waal ondertekend. In deze visie staan veel ambities, doelen en maatregelen om de negatieve gevolgen van wateroverlast, droogte, hitte en overstromingen te voorkomen of te verminderen. In een uitvoeringsprogramma wordt bepaald wat prioriteit heeft, wat we regionaal of lokaal gaan doen en welke partijen bij welke maatregelen betrokken zijn. Er is in ieder geval een bewustwordingscampagne nodig om inwoners duidelijk te maken dat de klimaatverandering eraan komt, dat we ons daarop moeten voorbereiden en dat de overheid niet alles kan en wil oplossen. Ook inwoners en organisaties staan aan de lat om maatregelen te nemen. Er moet hierbij een goede balans worden gevonden tussen maatregelen die de gemeente voorbereidt en uitvoert en het geven van ruimte aan initiatieven van inwoners en organisaties.

We gaan een Lokale Adaptatie Strategie (LAS) vaststellen in 2020. Hierin leggen we vast welke projecten we oppakken, wie de projecten gaat trekken en wie eraan meedoen, hoeveel het kost en wie dat gaat betalen. Heldere communicatie hierover is van belang.

Sinds de herindeling is de hoeveelheid restafval per inwoner gestaag gedaald. Gelet op de landelijke VANG doelstellingen is een verdere daling gewenst. We proberen daarom optimalisaties door te voren in de wijze van inzamelen en verwerken van huishoudelijk afval.

In 2020 kan mogelijk gescheiden inzameling en verwerking van luiers en incontinentiemateriaal starten. Gekoppeld hieraan wordt mogelijk de inzamelfrequentie van restafval verlaagd. Besluitvorming moet nog plaatsvinden.

Ook besteden we meer aandacht aan communicatie en educatie, en het beperken van zwerfafval. We ondersteunen initiatieven, die ertoe leiden dat afval steeds meer als grondstof wordt gebruikt (circulaire economie).

De effecten van het afvalbeleid worden jaarlijks apart gerapporteerd. Afhankelijk van de resultaten worden eventuele aanpassingen voorgesteld.

Op diverse plekken hebben inwoners overlast van water door hevige regenbuien. De overlast bestaat uit hinder en schade aan privé en gemeentelijke eigendommen. Vooral Breedeweg, Beek, het centrum van Groesbeek en Heilig Landstichting zijn plekken die hiermee regelmatig te maken hebben. De invulling van de gemeentelijke zorgplicht staat beschreven in het Gemeentelijk Rioleringsplan Berg en Dal 2016-2020. In 2020 zal dit plan worden herzien.

Het rioolstelsel is nooit berekend op waterafvoer ten gevolge van extreme regenval. De te nemen maatregelen ten gevolge van deze wateroverlast moeten we dan ook niet ten laste brengen van de rioolheffing. Deze zou onevenredig stijgen en dan loopt Berg en Dal landelijk uit de pas.

Door wateroverlastprojecten samen te voegen, proberen we voor subsidies in aanmerking te komen.

Breedeweg

• Door de samenwerking met het Waterschap kunnen we in aanmerking komen voor de landelijke DPRA-subsidie.  De aanvraag hiervoor kan in 2020 worden ingediend.
• Door extreme regenval is de parkeerplaats Wilgstraat-Kruksebaan al twee keer ondergelopen met bijna een meter water. Wij hebben een oplossing bedacht voor het traject Knapheideweg richting buurtsuper. Uitvoering staat voor 2019-2021 op de planning.
• Aan het Hemeltje zoeken gemeente en Waterschap Rivierenland ruimte voor een extra wateropvang. Ieder heeft een aandeel van 50% in de kosten.
• Voor de andere grote waterstroom vanaf Klein Amerika-Antoniusweg-Bredeweg is een intentieovereenkomst gesloten tussen gemeente/WSRL en een projectontwikkelaar. De verwachting is dat met de beschikbare grondposities de wateroverlast rondom de “Boys-velden” en de Bredeweg opgelost kunnen worden.
• Vanaf 2021 kunnen we met het Waterschap de uitvoering in de grote waterstromen gaan starten (Knapheidepad-Kruksebaan-buurtsuper en de stroom Klein Amerika-St. Antoniusweg).

Beek

• In 2020 staat de voorbereiding en aanleg van “watersnelwegen” op de planning. Het water uit het Keteldal kunnen we relatief eenvoudig via de Lindenstraat afvoeren naar de groene ruimte tussen de huizen en de N325. Hiervoor moeten we aanpassingen maken in het straatprofiel. Het water uit het Filosofendal kunnen we afvoeren via het tracé Waterstraat, Bongerdstraat, Colonel Ekmanstraat en Reigerstraat.
• De stuwwal droogt langzaam uit. In het Keteldal bestaat de mogelijkheid om water op te vangen en te laten infiltreren in de bodem. Hiervoor gaan we in gesprek met de betreffende grondeigenaren, de gemeente Nijmegen en Vitens.
• Het project “water werkt” is 20 jaar geleden gerealiseerd. Dit kunstwerk heeft ook een belangrijke watervoerende functie. We gaan het restaureren.

Centrum Groesbeek

In het centrum nemen we bij de uitvoering van projecten het aspect wateroverlast meteen mee. We hebben de knelpuntlocaties namelijk in beeld. De maatregelen worden in de bovengrond gezocht. Door aanpassingen van het maaiveld wordt het water naar plekken geleid waar het geen of minder overlast veroorzaakt. Het betreft de reconstructies Kerkstraat, Ottenhofstraat en Mooksestraat/Binnenveld.

Heilig Landstichting

In deze kern hebben we nog geen concrete maatregel in beeld. Er zijn wel optimalisaties in de boven- en ondergrond mogelijk waarbij het hemelwater op een manier wordt verwerkt dat het minder overlast veroorzaakt. Het gaat met name om gemengd afvalwater wat dan op straat komt te staan. Er wordt gedacht aan afkoppelen van woningen. Aangezien Heilig Landstichting daarnaast in een grondwaterbeschermingsgebied ligt weten we niet of dit de meest gewenste maatregel is. Daarnaast hebben we nog geen inzicht in de effecten van hevige neerslag in de vorm van een modelstudie zoals bij kernen Beek en Breedeweg.   

Naast deze nieuwe werken, gaat ook het reguliere onderhoud door. Dit bestaat uit diverse reconstructies van riool en wegen. Ook bij deze werken is aandacht voor overlast door water.

Daar waar mogelijk maken we werk met werk. In 2020 verwachten we hier nog geen nadere stappen in te kunnen zetten.

Uitvoering van het Plan van aanpak Gezond in Berg en Dal. Samen met inwoners organiseren we activiteiten die bewegen en gezond eten bevorderen: o.a. voortzetting kookcursus voor mannen 60+, COPD-café, (sport)activiteiten mensen met een uitkering. Samen met de Sociale Teams promoten we gezondheidsactiviteiten zoals een vitaliteitsmarkt in Berg en Dal.

Ook inwoners met psychische problemen en/of dementie moeten in onze dorpen prettig kunnen leven en wonen. We geven hen extra aandacht op het gebied van zelfredzaamheid, participatie en veiligheid, zodat ze zelfstandig kunnen wonen en mee kunnen blijven doen aan activiteiten in hun buurt. Hierbij is het zeker ook belangrijk ervoor te zorgen dat buren en wijkgenoten prettig en veilig in de wijk wonen.

We blijven cursussen geven aan vrijwilligers, buurtbewoners, wijkbeheerders en professionals in de wijk over hoe verwardheid en/of dementie te herkennen is en hoe je dan met iemand een gesprek kunt voeren. Ook willen we het aanbod van trainingen en cursussen verbreden en we onderzoeken wat geschikt is.

Bij de plaatsing van mensen met psychische problemen kijken we samen met betrokken instanties (politie, woningbouwvereniging) naar een evenwichtige verdeling binnen onze gemeente. Het belang van omwonenden speelt daarbij uiteraard een belangrijke rol. In 2019 is het convenant Weer Thuis ondertekend. Daarin hebben we samen met de woningbouwverenigingen en zorgaanbieders op hoofdlijnen afspraken gemaakt over hoe we voldoende woonruimte realiseren voor inwoners die uitstromen uit een instelling en weer zelfstandig (begeleid) gaan wonen. In 2020 en 2021 geven we daar handen en voeten aan.

Speeltuinen vernieuwen wij in samenwerking met kinderen en buurtbewoners. In 2018 is het vervangingsschema voor speelplekken bijgewerkt. Dit doen wij iedere drie jaar opnieuw. Hierin staat welke speeltuin wij in een jaar vervangen en wat hiervoor de kosten zijn. Dit kan veranderen doordat speeltoestellen op moment van vervanging nog goed zijn. In dat geval hoeven wij de speeltoestellen nog niet te vervangen en stellen wij dit uit. Het schema is namelijk op theoretische vervangingsjaren bepaald.

In het huidige vervangingsschema staan de volgende plekken voor 2020 op de planning:

• De speelplek aan de Gooiseweg in Groesbeek.
• Een gedeelte van speelplek D’n Hommel in de Breedeweg.
• Vier speelplekken in Millingen aan de Rijn, aan de Palsstraat, Burgmeester Hermsenstraat, Eisenhouwerstraat (2) en Mozartstraat.

Na de afschrijvingstermijn van een speelplek, vervangen we deze niet automatisch. Eerst kijken we naar wat nodig is in de wijk(en). In Millingen aan de Rijn zijn bijvoorbeeld relatief veel en kleine speelplekken. Het kan interessant zijn om deze te combineren tot enkele grotere en centraal gelegen speelplekken. Dit komt het ontmoeten en samen spelen ten goede. We bespreken dit met de buurt.

Uit de GGD monitor blijkt dat er in de Stekkenberg meer armoede is, er veel sociale huurwoningen zijn, meer eenoudergezinnen, meer mensen met een lage opleiding. Bij deze groepen is het risico dat er problemen ontstaan groter.

Op grond hiervan is het vanzelfsprekend dat de wijk veel aandacht krijgt om meer kansen te creëren en een positieve ontwikkeling te bevorderen.

Bestuurders van SPOG, Forte Welzijn, Stichtingsbestuur Op de Heuvel, Domino, gemeente en een vertegenwoordiger van de GGD hebben met elkaar afgesproken om een actieplan op te stellen met de volgende 4 pijlers:

1. Het realiseren van een integraal wijkcentrum voor een goede doorlopende pedagogische aanpak.
2. Betere samenwerking tussen organisaties en samenhang in activiteiten voor de Stekkenberg.
3. Een heldere agenda wat we willen bereiken met duidelijke doelen en resultaten met input van bewoners en professionals.
4. Een goede monitoring en verantwoording van de inzet op de bereikte resultaten.

Deze pijlers moeten leiden tot een kansrijke wijk voor alle maar vooral ook de kwetsbare inwoners. Er is een stuurgroep en projectgroep ingericht die hiervoor een plan opstelt.

Om dit te bereiken voeren we in 2020 school-thuis route projecten uit in Millingen aan de Rijn, Ooij en mogelijk ook in Breedeweg. Samen met basisscholen en de kinderen zorgen we voor veilige school-thuisroutes met verkeerseducatie (hoe kunnen kinderen de wegen en paden veilig gebruiken) en kleine infrastructurele aanpassingen.

In 2020 leggen we het vrij liggend fietspad aan langs de Heumensebaan – Rijlaan.

Om eenzijdige ongevallen te voorkomen hebben we in 2018 en 2019 samen met de Fietsersbond onveilige obstakels op fietspaden rond Millingen aan de Rijn, Kekerdom, Leuth, Ooij en Beek weggenomen. In 2020 volgen andere gebieden van onze gemeente.

Op de route Nijmegen – Beek – Leuth – Millingen aan de Rijn werken we samen met Nijmegen en de Provincie Gelderland aan het verbeteren van de hoofdfietsroute. In 2020 richten wij de parallelweg in Ubbergen in als fietsstraat.  Als de provincie instemt realiseren wij openbare verlichting langs het fietspad naast de N325. Met de provincie onderzoeken we verder welke verbeteringen nodig en mogelijk zijn langs de N840, bijvoorbeeld bij de oversteekplaats De Snap. Uitvoering van die maatregelen kan plaatsvinden met het groot onderhoud aan de N840 in 2021. In 2019 besluiten we op basis van een haalbaarheidsstudie over een fietsrondweg in Leuth. Bij een positief besluit houden we rekening met grondaankoop in 2020 en feitelijke aanleg na de noodzakelijke procedures in 2025.

Op veel plekken staan paaltjes, varkensruggen, fietssluisjes en bolletjes. Deze zijn er vroeger met een goede reden neergezet maar inmiddels hebben ze niet altijd nog nut. Wij zijn druk bezig met het verwijderen van dergelijke (onnodige) obstakels. Wij laten ons daarvoor graag tippen door burgers. Daar waar nodig passen wij specifieke situaties aan voor rolstoel- en rollatorgebruikers.

Daarnaast ontwikkelen wij een plan om ondernemers te betrekken bij het maken en beheren van obstakelvrije routes voor mindervalide bezoekers van de gemeente.

Gastvrijheid is ook op onze dijken een belangrijk goed. Wij willen daarom eerst goede parkeervoorzieningen mogelijk maken alvorens het parkeren op de dijken te verbieden. In 2020 werken wij verder aan de realisatie van een TOP in/nabij Beek. Het parkeren in/nabij Kekerdom blijft een aandachtspunt. In 2019 is bij wijze van proef het parkeren op de Weverstraat verboden. Indien blijkt dat dit bijdraagt aan een betere situatie voor omwonenden, dan continueren wij dit permanent. Wij zien nadrukkelijk ook een taak weggelegd voor Staatsbosbeheer en spreken Staatsbosbeheer aan op hun verantwoordelijkheid. Op een aantal locaties zien we ook aantrekkelijke mogelijkheden voor ondernemers.

In 2019 voeren we een nader mobiliteitsonderzoek uit naar een passend verkeersaanbod en -gedrag in het centrum van Groesbeek. De onderzoeksvragen zijn in de zomer van 2019 door de raad opgesteld. Afhankelijk van de uitkomsten van het onderzoek en besluitvorming daaromtrent zullen wij eind 2019, begin 2020 nadere maatregelen aankondigen.

Conform onze mobiliteitsvisie werken we verder aan het realiseren van goede, veilige alternatieve (fiets)routes rondom het Groesbeekse centrum; In 2020 volgt de route Wisselpad – Stationsweg -  Nijverheidsweg.

In overleg naar Provincie Gelderland en busbedrijf zetten wij niet alleen in op het behoud van de bestaande busverbindingen, maar streven we ook naar uitbreiding. In het reguliere openbaar vervoer is de Provincie Gelderland van mening dat uitbreiding enkel mogelijk is als gelijktijdig bespaard kan worden. In 2019 hebben wij, ook samen met de regiogemeenten, de provincie verzocht om dit standpunt los te laten en meer te investeren in goed, dekkend en betrouwbaar openbaar vervoer. Helaas nog zonder resultaat.

De Provincie Gelderland onderzoekt de mogelijkheden, voor- en nadelen van een opwaardering van de buslijnen 5 Beuningen – Nijmegen – Groesbeek De Horst / Breedeweg en 58 Nijmegen– Beek – Kranenburg – Kleve tot HOV (hoogwaardig openbaar vervoer). Wij benadrukken bij de provincie het belang van voldoende haltes en het aantal keer dat de bussen bij de haltes stoppen.

Binnen het werkgebied van politieteam Tweestromenland hebben de 6 gemeenten gezamenlijk een integraal veiligheidsplan 2019-2022 vastgesteld, met als belangrijkste onderwerpen aanpak ondermijning (drugs, uitbuiting, fraude etc.) en samenwerking zorg-veiligheid bij aanpak kwetsbare personen. Dit sluit ook goed aan op de belangrijkste prioriteiten van politie en OM. Zo wordt de aanpak van specifieke casussen via het integrale IGP-overleg (vermenging onderwereld met de bovenwereld) voortgezet en versterkt en worden er regionale afspraken gemaakt over een efficiënte toepassing van de Wet verplichte GGZ, die in 2020 in werking treedt. Naast inzet op deze thema’s worden uiteraard ook concrete activiteiten uitgevoerd op lokale actuele thema’s als bijv. inbraakpreventie en veiligheid rondom zorginstellingen.

Op het gebied van crisisbeheersing liggen in deze periode de conceptversies van het regionaal risicoprofiel 2020 en het regionaal beleidsplan 2020-2023 voor bij alle gemeenteraden in de Veiligheidsregio Gelderland-Zuid. Definitieve vaststelling van deze plannen door het Algemeen Bestuur zal in principe eind 2019 plaatsvinden. Ook staat dan een update van het regionaal crisisplan (incl. de inrichting van de kolom Bevolkingszorg) en het meerjaren oefenbeleidsplan op het programma. Zodat al deze plannen voor de periode 2020-2023 weer actueel zijn, goed op elkaar aansluiten en door alle diensten in uitvoering kunnen worden genomen.

In het kader van verbeteren van veiligheid en leefbaarheid breiden we de BOA-capaciteit uit. De raad heeft eerder besloten om onze BOA's in te zetten om de leefbaarheid in de wijken te vergroten door:

• meer te controleren op (zwerf)afval
• vooral zichtbaar en aanspreekbaar te zijn in de wijk
• bij evenementen aanwezig te zijn.

Verder handhaven zij op de parkeer- en stopverboden op de dijken om zo de veiligheid op de weg en de bereikbaarheid van hulpdiensten te vergroten.

We gaan steeds meer inzetten op controles buiten kantoortijden. Daarnaast vindt er steeds meer overleg plaats met de wijkagent en verdelen we de taken.

In Millingen aan de Rijn bekijken we (in overleg met de eigenaren) wat de bijzondere panden zijn en wijzen we er weer enkele aan als gemeentelijk monument.

Samen met eigenaren van kerken stellen we een Kerkenvisie op. Deze visie geeft antwoord op de vraag hoe we met dit leegkomende vastgoed om kunnen en willen gaan.

Op de volgende plekken zijn/gaan we bezig met de voorbereiding van projecten:

• In het centrum van Ooij; herinrichting Reinier van Ooijplein, de uitvoering volgt op zijn vroegst in 2021.
• In het centrum van Groesbeek; herinrichting van het marktplein. Uitvoering is op zijn vroegst in 2020. Eerst voeren we de onderzoeken uit naar nadere mobiliteit in het centrum en naar een eventuele verplaatsing van sociaal-cultureel centrum De Mallemolen.
• In het centrum van Beek; aanpassing winkelcentrum Beek. De inmiddels verouderde plannen houden we tegen het licht. Hierbij bekijken we de verbinding voor voetgangers tussen het Höfke en de winkels.

We willen dat er een prettige sfeer is in de verschillende dorpen. Dat doen we in de eerste plaats voor onze inwoners, maar ook voor de toeristen die op onze gemeente af komen en daardoor langer blijven. De toeristische sector kan zich hierdoor verder verbeteren.

In oktober 2019 zijn we in Millingen aan de Rijn gestart met de 2e fase van het accommodatiebeleid. Het doel daarbij is dat we de activiteiten in het dorp zoveel mogelijk in stand willen houden omdat we het ontmoeten tussen inwoners belangrijk vinden.

Om dit betaalbaar te houden gaan we samen met de gebruikers en beheerders van accommodaties op zoek naar kansen en mogelijkheden. Met elkaar willen we onderzoeken of de bezetting van ruimtes kan worden verbeterd en of de financiële gezondheid kan worden behouden en/of verbeterd. Als blijkt dat de financiële gezondheid onder druk staat willen we ook samen naar slimme samenwerkingsvormen kijken en naar meer flexibiliteit in gebruik. We gaan dat doen in elk dorp voor de welzijns- (dorpshuizen, fanfares e.d.) en sportaccommodaties waar de gemeente een financiële relatie mee heeft. Waar nodig betrekken we hierbij ook scholen en kerken.

De gemeente wil deze verkenning gebruiken om keuzes te maken in welke accommodaties geïnvesteerd moet (blijven) worden en welke niet.

De projecten die zijn uitgevoerd op basis van het Landschapsontwikkelingsplan (LOP) hebben onmiskenbaar geleid tot een fraaier landschap en een toename van een aantal planten- en diersoorten. Toch zien we landelijk en op lokaal niveau nog altijd een afname van de biodiversiteit in het landelijke gebied.

We willen daarom meer de aandacht leggen op biodiversiteit. Dit doen we door het opstellen van een biodiversiteitsplan, dat als onderlegger kan dienen voor een Omgevingsvisie. We ondersteunen biodiversiteitsplannen en – projecten van andere partijen en geven zelf het goede voorbeeld op onze eigen terreinen.

In het voorjaar zijn de resultaten van de pilot om bermmaaisel te verwerken tot bodemverbeteraar (bokashi) bekend. We doen dit omdat we denken op deze manier circulaire omgang met grondstoffen te bevorderen, de biodiversiteit op de agrarische percelen toeneemt en de bodem beter bestand raakt tegen droogte en wateroverlast.

Ons landschap en onze natuur is voor ons heel belangrijk. We willen dat onze inwoners en iedereen die onze gemeente bezoekt hiervan kan genieten. We kijken of alle uitgevoerde deelprojecten uit het project Regie op Wandelen voldoende zijn om genomineerd te worden als wandelgemeente van het jaar 2020.

We willen de jeugd ook interesseren voor ons landschap en onze natuur. We stimuleren  alle basisscholen en natuurorganisaties  om natuurprojecten op te nemen in het lespakket. De scholen begeleiden we samen met Via Natura om  groene lesplekken aan te leggen of uit te breiden.

De contracten voor groenonderhoud zijn in 2018 opnieuw aanbesteed. In principe ligt daarmee vast dat we de aankomende twee jaar dezelfde A-kwaliteit behouden en dat de aannemer medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt ingezet bij het onderhoud.

Samen met een vertegenwoordiging vanuit de dorpsraad is nagedacht over het vergroenen van Leuth. Dit jaar staat de realisatie hiervan op de agenda. In grijze gebieden zullen klinkers plaats maken voor bomen en planten.

Tot slot zullen wij ook dit jaar weer plantsoenen renoveren en herstellen. Door het veranderende klimaat (lange droogte) zien wij dat bepaalde soorten het steeds zwaarder krijgen. Daarnaast is er steeds meer aandacht voor biodiversiteit. Daarom proberen steeds vaker andere en nog minder bekende plantsoorten uit in het openbaar groen.